A little intro to p value

P Value ဆိုတာ သုေတသနလုပ္ေနတဲ့လူေတြ ၾကားေနက် စကားလံုးေလးပါ။ ျပီးေတာ့ အမွတ္အမွားဆံုးျဖစ္တဲ့ စကားလံုးဆိုလဲ မမွားပါဘူး။ သုေတသနလုပ္ျပီဆိုကတည္းက ကၽြန္မတို႕ စမ္းသပ္ခ်င္တဲ့ အဆိုျပဳခ်က္ေလး ဒါမွမဟုတ္ အေျခအေနေလး တစ္ခုရွိေနျပီးသားပါ။ အဓိကကေတာ့ ကိုယ္စဥ္းစားထားတဲ့ ဒီသီအိုရီေလး မွန္မမွန္၊ ျဖစ္မျဖစ္ ဆိုတာကို သိခ်င္တာေပါ့။

ဒီမွာတင္ ျပႆနာ တက္ေတာ့တာပဲ။ ခက္တာက Statistics မွာ ဒီအဆိုျပဳခ်က္ မွန္ မမွန္ကို လံုးဝ မေျပာႏိုင္ပါဘူး။ ဒီအဆိုျပဳခ်က္ မွန္ႏိုင္ေခ် ျဖစ္ႏိုင္ေခ် ဘယ္ေလာက္ရွိလဲဆိုတာပဲ ေျပာႏိုင္ပါတယ္။ ဒီေတာ့ ျဖစ္ႏိုင္ေခ်မ်ားေပမယ့္လည္း တကယ္ျဖစ္မလာတာေတြလဲ တစ္ပံုၾကီးပါ။ ၂၀၁၅ ေရြးေကာက္ပြဲမွာ ဘယ္သူက ႏိုင္ႏိုင္ေခ် ဘယ္ေလာက္ရွိလဲဆိုတာမ်ိဳးေပါ့။ 

Statistics အရ အဆိုျပဳခ်က္ ၂ မ်ိဳးရွိပါတယ္။ ပထမကေတာ့ Null Hypothesis လို႕ေခၚတဲ့ အေျခခံအဆိုျပဳခ်က္ေပါ့။ သူက ကိုယ္ေျပာတဲ့ အခ်က္ေတြက တစ္ခုခုနဲ႕ တူေနတယ္ လို႕ တင္သြင္းတဲ့ အဆိုျပဳခ်က္ျဖစ္ပါတယ္။ ဥပမာ - ကိုယ္က TTC နဲ႔ ဒဂံု ၁ က ေက်ာင္းသားေတြ ဘယ္သူ စာပိုေတာ္လဲဆိုတာ သိခ်င္တဲ့သူဆိုပါေတာ့။ ဒါဆိုရင္ ကိုယ့္ရဲ႕ အေျခခံအဆိုျပဳခ်က္က TTC နဲ႔ ဒဂံု ၁ က ေက်ာင္းသားေတြ စာေတာ္တာ အတူတူပဲဆိုတဲ့ အဆိုျပဳခ်က္ ျဖစ္ပါတယ္။

ေနာက္တစ္မ်ိဳးက အေျခခံ အဆိုျပဳခ်က္ မဟုတ္ေတာ့ သူ႕ကို အျခားအဆိုျပဳခ်က္ (Alternative Hypothesis) လို႕ ေခၚပါတယ္။ (Statistics တီထြင္တဲ့သူေတြက ဒီမွာ သံုးတဲ့ စကားလံုးေတြကို နာမည္ေပးတာ အဲဒီလိုကို အရမ္းကို ေတာ္တာ။) ဒီေတာ့ ကၽြန္မရဲ႕ ဥပမာမွာဆိုရင္ အျခားအဆိုျပဳခ်က္က TTC နဲ႔ ဒဂံု ၁ က ေက်ာင္းသားေတြ စာေတာ္တာ မတူဘူး။ TTC ပိုေတာ္ရင္ ေတာ္မယ္။ ဒဂံု ၁ ပိုေတာ္ရင္ေတာ္မယ္ စသည္ျဖင့္ေပါ့။

ကၽြန္မ ေစာေစာက ေျပာခဲ့တယ္။ Statistics မွာ အဆိုျပဳခ်က္တစ္ခု မွန္ႏိုင္ေခ် ဘယ္ေလာက္ ရွိတယ္ ဆိုတာပဲ ေျပာလို႕ရတယ္ဆိုတာေလ။ P value ဆိုတာ ကိုယ့္ရဲ႕ ရွိတဲ့ ေဒတာ ဂဏန္းေတြကေန အေျခခံ အဆိုျပဳခ်က္ (Null Hypothesis) မွန္ႏိုင္ေခ် ဘယ္ေလာက္ရွိတယ္ ဆိုတာ ေျပာျပတဲ့ Probability ေလးပဲ ျဖစ္ပါတယ္။ P value တန္ဖိုး နည္းေလေလ ၊ အေျခခံ အဆိုျပဳခ်က္ (Null Hypothesis) မွန္ႏိုင္ေခ် နည္းေလေလ ၊ အျခားအဆိုျပဳခ်က္ (Alternative Hypothesis) မွန္ႏိုင္ေခ် ရွိေလေလ ေပါ့။  အဲဒါကိုပဲ Significant ျဖစ္တယ္၊ Significant Difference ရွိတယ္လို႕ ကၽြန္မတို႕က သံုးတတ္ၾကပါတယ္။

ကၽြန္မတို႕ Statistician ေတြက ကပ္ေစးနဲတယ္။ ေတာ္ရံုတန္ရံု P value နည္းတာေလာက္နဲ႔ေတာ့ အျခား အဆိုျပဳခ်က္ (Alternative Hypothesis) မွန္ႏိုင္ေခ်မ်ားတယ္လို႕ သိပ္မတြက္ဘူး။ P value က 0.05 ေလာက္မွ နည္းနည္း လူရာစသြင္းတာ။ ဒီထက္ပိုနည္းေလ ပိုၾကိဳက္ေလပဲ။